Sunday, February 20, 2022

15η Συνάντηση: Διερευνώντας την πλοκή ιστορίας και μύθου, «ραγιάς – ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΥΧΤΕΣ 1821» του Γιάννη Καλπούζου



Την Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου, ο όμιλος συνέχισε την ανάγνωση του βιβλίου «ραγιάς – ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΥΧΤΕΣ 1821» του Γιάννη Καλπούζου. Έγινε ανάγνωση των επόμενων κεφαλαίων 3 και 4 από τους μαθητές. Ο ήρωας, Αγγελής καταφέρνει να σωθεί και να βρει προσωρινό καταφύγιο αλλά η κατάσταση γι’ αυτόν περιπλέκεται. Ο ήρωας μόλις αρχίζει το ταξίδι του ως φυγάς αλλά και το προσωπικό του ταξίδι μέσα από σωματικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές συγκρούσεις και αλλαγές. Ο ψυχικός του κόσμος πια βρίσκεται σε περιπέτεια. Ο ίδιος βιώνει έντονα το αδιέξοδο, την ανασφάλεια αλλά και το αίσθημα της αδικίας. Ο αξιακός του κόσμος και η νεανική ορμή του έρχονται σε σύγκρουση με πρόσωπα, συμφέροντα και καταστάσεις, που με πιστότητα αναπαριστούν µια εποχή µε ιστορικό ενδιαφέρον. Έτσι, ο ήρωας τοποθετείται σε ένα ρεαλιστικό γεωγραφικό και ιστορικό – πολιτιστικό περιβάλλον, από το οποίο ο συγγραφέας και αναγνώστης βρίσκονται σε «χρονική απόσταση». Μια «χρονική απόσταση» που για το συγγραφέα μπορεί να είναι απαραίτητη, σύμφωνα με ορισμένους κριτικούς του ιστορικού μυθιστορήματος, για την εξασφάλιση της αντικειμενικότητας.

Παράλληλα, οι μαθητές ως αναγνώστες, μετά το επεισόδιο που στάθηκε αφορμή για την περιπέτεια του βασικού ήρωα, Αγγελή, παρακολούθησαν τη σκιαγράφηση και άλλων µυθιστορηµατικών προσώπων. Ιδιαίτερη εντύπωση τους έκανε ο Τζίγνος ως χαρακτήρας του έργου. Οι ζωηρές περιγραφές της εμφάνισης, του ήθους και της συμπεριφοράς του πέρα από την αισθητική απόλαυση γεννούν προβληματισμό στον αναγνώστη για το ποια κοινωνική ομάδα αντιπροσωπεύει ο ήρωας, ποια πραγματικότητα της εποχής αποτυπώνεται. Ο κόσμος αξιών του Τζίγνου αναπαρίσταται με γλαφυρότητα αλλά παράλληλα προκύπτουν ερωτηματικά για τη δράση ορισμένων Ελλήνων.

Ακόμη, αναπτύχθηκε συζήτηση για τις συμβάσεις του ιστορικού μυθιστορήματος. Αναφορικά με τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν, καθώς είναι πρόσωπα που δεν έχουν απασχολήσει εκτεταμένα την επίσημη ιστοριογραφία και γνωστές ιστορικές προσωπικότητες. Συγχρόνως, η συµφωνία των χαρακτήρων και των γεγονότων µε την ιστορική πραγµατικότητα στην οποία τοποθετείται η δράση εντάσσουν το μυθιστόρημα αυτό στις παραδοσιακότερες µορφές του ιστορικού µυθιστορήµατος. Από άποψη αφηγηµατικής δοµής, έχουμε ένα πρόσωπο σημαντικό, τον γραμματικό, που παρεμβάλλεται στη δράση. Η αφήγηση και η δράση δεν εστιάζουν σε αυτόν, ωστόσο ο αναγνώστης γνωρίζει την ύπαρξή του και ότι µε ένα προκαθορισµένο τρόπο, θα επιστρέψει ξανά στο επίκεντρο, καταγράφοντας και σχολιάζοντας. Με τον τρόπο αυτό, ο συγγραφέας δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για την ικανότητα των αναγνωστών του να δουν το έθνος και τον αγώνα του σε ένα άλλο χρόνο, στο χρόνο του γραμματικού και να κάνουν επεκτάσεις στο σήμερα, καλύπτοντας τη διάσταση του χρόνου και εξασφαλίζοντας τη χρονικότητα του έθνους. Ο αναγνώστης σταδιακά παρακολουθώντας την πορεία του βασικού ήρωα συνειδητοποιεί την ιστορικότητα του έθνους του, τον ελληνισµό ως ενιαίο σύνολο και καλείται να δει και τη δική του θέση στο σύγχρονο κόσμο ως εκπρόσωπος του εθνικού συνόλου. Έτσι, το ιστορικό μυθιστόρημα τέρπει και διδάσκει.

Αξιοσημείωτο είναι ότι από την ανάγνωση και τη συζήτηση διαπιστώθηκε η εξοικείωση πλέον των μαθητών με τη γλώσσα του μυθιστορήματος, καθώς παρακολουθούν αβίαστα τη ροή του μύθου. Μια γλώσσα ιστορικώς συνεπής, που προσφέρει ιστορικό χρωμα και που ειδικά στους διαλόγους συνυφαίνει την ομιλουμένη λαϊκή γλώσσα της εποχής της τουρκοκρατίας, τα ρωμαίικα, με διάφορα γλωσσικά ιδιώματα, με διαλέκτους της ελληνικής, με τούρκικα δάνεια και με την αυτούσια σχεδόν μεταφορά ξένων λέξεων της Δύσης. Η λογοτεχνική γλώσσα του μυθιστορήματος είναι πλέον κατανοητό από τους μαθητές ότι αποτελεί συνειδητή επιλογή του συγγραφέα αλλά παράλληλα και δύσκολο εγχείρημα και ότι συμβάλλει στη γλωσσική ανάπλαση µιας περασµένης εποχής.

“Την ιστορία του τόπου του ο πολύς κόσµος δεν τη µαθαίνει από τις βαρειές πραγµατείες των ιστορικών, αλλά από τη µυθιστοριοποιηµένη µορφή που έδωσαν στα γεγονότα του ένδοξου ή τραγικού παρελθόντος οι ικανοί λογοτέχνες”.

Θανάσης Πετσάλης-∆ιοµήδης.

No comments:

Post a Comment